Международное объединение содействия развитию абазино-абхазского этноса «Алашара»

Исмель Оздемир дгьаъахым

Исмель Оздемир дгьаъахым

Сквшы 76 дыртата адуней йхIваджьтI Трыквшта йбзазуз абаза юрист бергьльы, ажвлара уысынкъвгагIв, абазаква рыхъаз згвы былуаз, уыс хайыр пшдза щарда зырхъйаз, йапхъахауата Трыквшта йгIатыцIта Абазашта йгIайкваз рапхъагылагIв, агIвычIвгIвыс гвыбзыгъа Озбай Оздемир (ИсмельргIа Оздемир).

Оздемир асквш 1944 агIан ащхъарауа тгIачва ИсмельыргIа рыпшцIа Къайсери йаланакIуа Къазанчыкъ кыт дйытI.  Анкара ауниверситет бергьльы апны юрист ъачIвагIа гIацIигатI, йызшIацIгIауа адвокат гвыбзыгъата сквшы щарда дынхатI.

Ауниверситет данапхьуз йгIашIарышвта ауи Абазашта аъащата йызту, абаза угIахъа Трыкв йызгIанагыз, хIапхъахьыла рылахь шцуш щарда дазхъвыцуан, абаза бызшви агвхъауа бызшвакви ййырдыруан, хIуагIа йрыуата йапхъахауата хIыбызшва агIвыра ззырдырыз дрыуапI, агазеткви ажурналкви йгIарыншвалуаз агIвыраква йрыпхьата йатазкIхуаз, аджьамгIат йдзырдыруаз йакIвын, йара йхъаталагьи йгIацIищтуан ажурналква. ЙчпалакIгьи Трыквшта йаъу хIуагIахъа шадикIылуаш, р-Псадгьыл шырхъмаштылуаш, знымзара-зны йшгIахъынхIвыхуаш дазынхун, йазгIазшIитуан. Ауи ахъазла атутанакътарагьи дтадырчIватI, ауаса Абазашти абазакви йрызйымаз абзибари агвыхьри заджвгьи йгьизымрычвтI.

Оздемир дшIаркIвата, сквшы 38 дыртата, КIавкIаз ауагIахъаква зымгIва адызкIылуаз ажвлара мгIвайсра Анкара йаныргIалыз КIавкIаз Хаса (Адгылара) унашва ахъицIарныс йызхъарцIан ахIбата далырхтI. ГIапсара щарда адибалтI ауи хIуагIахъаква жвлара мгIвайсрата йадикIылра, ауат разкIкIра, рабабаща пшдзата йщаквйыргылра ахъазла. Йчпаз зынгьи дгьамайгIваджьхтI.

Хъала-гвыла ажвлара нхара дшалазгьи Оздемир аршIыйарагьи гькIайымрышвуазтI – ауи уыса щарда йгIвытI, йгIацIищтхтI, Трыквшта апны йбергьльыз хIабаштагIвчва йгIарыквчважвуз ажурналкви агазеткви «Къамчы», «Йамчы»,  «Нартларын Сеси», «Нарт» датшагьи щарда  рпны дашIамсуата йгIвыраква гIаквицIун.

ИсмельргIа Оздемир закъыль цIараз дапхьахьан: адуней мифква щарда  дрыдынхалтI, йазикIкIытI, йырхъвыхтI, йгвгIанаграква нхара дуквата (монографията) йаныргIалта йгIацIищтхтI. Ауат йрыуапI йкъальам йгIацIцIта уахьчIва йбергьыльхаз архъвыхраква «Мифологии анарткви», «Анатолия атурых», «Адуней мифкви анарткви», «Лагъь КIавкIаз: апхъанчIви замани уахьчIви», «Сара сгIагвалашвахраква» ауасамца.

ЙцIыхъвахуз ажвасквша руацIала абаза шIалахIвара йазынархата уыс хайыркI йырхъйатI Оздемир – ауи Меремкъвыль В. йазикIкIыта йгIацIищтхыз азкIкIра «Абаза уагIа рлокIква» (Черкесск, 1986) трыкв бызшвала йатайкIын Анкара апны  асквш 2012 агIан «Abaza halkinin masallari» ахьызта йгIацIищтхтI.

РыцIа даншIаз Оздемир Трыквшта йакIвшалуз акъральыгIва анкъвакъвра дуква щарда дрылазлун, йгвышхвара, йакъыль цIара, йдырра цIолаква зымгIвагьи йджьарщун. Ауи апшта Трыквштала йбергьльыз Киванч Халит йтелебара TRT йакIвнаршуз анкъвакъвра ду «ЙыгIдыруайа, йыгIбауайа, йыгIгIауайа?» далалын хысквша йаццауата  (1969,1970, 1971) апхъагылара гIатигатI. Исмель Оздемир «Йбзу библиотека» – хIва йыпхьун.

Абазашта йтыцIта Трыквшта абаза уысла, абазаква ртурых, рыбызшва йадынхалныс йцаквуз зымгIвагьи йара, йныбыжьгьи швхIаусыгIвата йымчпауата, Агача МухIадин, Этлыхв Исмет дрыцта зымгIва пхата дгIарпылуан, йрайгвун, йылшауала дырцхърагIун.

СынчIва апрель а 4 зугIахъа рыхъаз згвы зхьуа абазаква зымгIвагьи гвакъвпра дукI хIызгIацIцIтI – аршIыйагIв, апхьахьа, ажвлара уысынкъвгагIв бергьльы Исмель Оздемир бзидздза цIуата йцрыхъуаз азгIва гвымха дхIылнахтI. Йхъата хIыцхымызтынгьи йырхъйаз ауыс хайырква, йгIайтынхаз аршIыйара, архъвыхраква, йгвы апхара хIуагIахъа ртурых анцIралагьи йгIалахатI. Оздемир йпсра дыздыруаз абазаква зымгIвагьи швабыжта ргвы йыцIалтI. Ауи дызпхаз йъахIыльчви йаргванкви йгьырхъазым – ажвлара шабгугьи хъацIа хъвахIкIла, гIвычIвгIвыс бергьльыкIла йщаквыстI.

Исмель Оздемир йыхьызгьи йтынхагьи абазаква хIтурых хьдзыла йтагIвызлуштI.

Эгьзакь Мусса,

Адуней апсуа-абаза конгресс ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв,

Абаза жвлара адкIылараква рассоциация «Апсадгьыл» аунашвахъцIарта.